5.Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri Konu Anlatımı
1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir.
Örnek:
- izah & açıklama
- kabiliyet & yetenek
- kalp & yürek
- cevap & yanıt
- değer & kıymet
- kent & şehir
- lisan & dil
- görev & vazife
- düş & rüya
Gelin alma töreni yapıldı. (merasim)
Dersleri için çaba gösteriyor. (gayret)
2. Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler
Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir.
Örnek:
- Bu kıza güzel de diyemem çirkin de.
- İki kardeşin biri çalışkan, diğeri tembel.
| SÖZCÜK | ZIT ANLAMLISI |
| sıcak | soğuk |
| uzun | kısa |
| güzel | çirkin |
| kolay | zor |
| ağır | hafif |
| tümsek | çukur |
| sert | yumuşak |
| temiz | pis |
| karanlık | aydınlık |
| zengin | fakir |
Uyarı:
Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı demek değildir.
| SÖZCÜK | OLUMSUZU | ZIT ANLAMLISI |
| Suçlu | Suçsuz | Masum |
| Al | Alma | Ver |
| Kirli | Kirsiz | Temiz |
| Akıllı | Akılsız | Deli |
Uyarı:
Sözcüklerin zıt anlamlı olabilmesi için her ikisinin de gerçek ya da mecaz anlamlı olması gerekir.
- Bir daha bu konuyu açmayacağım.
- Barışınca aramızdaki konuyu kapattık.
Bu cümlelerde “açmak” ve “kapatmak” sözcükleri mecaz anlamda ve birbirine zıt olarak kullanılmıştır.
- Çocuk bize çok tatlı gülüyor.
- Annem yemeğe acı biber koymuş.
Bu cümlelerde “acı” sözcüğü gerçek anlamda, “tatlı” sözcüğü ise mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu yüzden zıt anlamlı sayamayız.
3. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde anlamları farklı olan sözcüklerdir.
Örnek:
Örnek:
Ekmek
- Bakkaldan iki ekmek aldım. → Undan yapılan bir yiyecek
- Tohum ekmek için tarlaya gittim. → Toprağa tohum atmak
İn
- Avcılar ayının inine tuzak kurdular.→Mağara
- Merdivenden inin yoksa düşeceksiniz. →Yukarıdan aşağı doğru gelmek
Uyarı:
Sözcüklerin sesteş (eş sesli) anlam özelliği kazanabilmesi için farklı temel anlamlarda kullanılmaları gerekmektedir.
- Sürahi ağzına kadar dolu. (Gerçek anlam)
- O kadar doluyum ki dokunsalar ağlayacağım. (Mecaz anlam)
“Dolu” sözcüğü ilk cümlede gerçek, ikinci cümlede mecaz anlamıyla kullanılmıştır. Bu yüzden aralarında sesteşlik özelliği aranmaz.
- Taş, çocuğun gözüne geldi. (Gerçek anlam)
- Dolabın gözünden kâğıt al. (Gerçek anlama bağlı farklı bir anlam)
“göz-” sözcüğü ilk cümlede gerçek, ikinci cümlede ise gerçek anlama bağlı farklı bir anlamda kullanılmıştır. Bu yüzden aralarında sesteşlik özelliği aranmaz.
Uyarı:
Düzeltme işareti ( ^ ) olan sözcükler; okunuşları, yazılışları ve anlamları farklı olduğu için sesteş değildir.
- Sabaha kadar kar yağdı. (yağış çeşidi)
- Bu alışverişten çok kâr ettik. (para kazancı)
Aşık – âşık adem – âdem alem – âlem hala – hâlâ ama – âmâ
Yorumlar
Yorum Gönder