2024-2025 5.Sınıf Destek ve Hareket Sistemi Konu Anlatımı

 

A- Kemikler

Kemikler sert ve canlı yapılardır, kıkırdağın sertleşmesi sonucu kemikler oluşur.
Anne karnındayken kıkırdak doku kalsiyum birikmesi sonucu kemiğe dönüşür.
Kemikleşme yirmili yaşlara kadar devam eder.

İskeletin Görevleri

• Vücudumuzun dik durmasını sağlar. 
• Kasların ve diğer organların tutunma yüzeyini oluşturur. 
• Kan yapımında görevlidir.
• Vücuda şekil verir. 
• Vücudumuz için gerekli kalsiyum, magnezyum ve fosfor gibi mineraller kemiklerde depolanır.
• İç organları dış etkilere karşı korur. (Kafatası beyini, göğüs kafesi kalp ve akciğeri korur.)
• Kemikler kaslarla beraber hareket etmemizi sağlar.

Not: Yeni doğmuş bir bebekte 300 kemik bulunurken, bu kemikler yetişkin bir insanda birleşerek 206 kemik halini alır.

Kemikler yapısı ve şekline göre üçe ayrılır.

1. Uzun kemik

• Boyu eninden fazla olan kemiklerdir.
• İçlerinde sarı kemik iliği bulunur.
• Kol, bacak ve parmak kemikleri (Uyluk, kaval, baldır, dirsek, ön kol, pazu) uzun kemiktir.

2. Kısa kemik

• Eni boyuna yakın olan kemiklerdir.
• El ve ayak bilek kemikleri, omurlar kısa kemiktir.

3. Yassı kemik

• Yassı şekildeki kemiklerdir.
• Yapısında sarı kemik iliği bulunmaz.
• Kafatası, kaburga, leğen, kürek kemikleri yassı kemiklerdir.

Not: İnsan vücudunda en uzun kemik uyluk kemiği, en kısa kemikte kulakta bulunan üzengi kemiğidir.

B- Eklemler

Kemiklerin birbirine bağlandığı yerlere eklem denir.
Hareket yeteneklerine göre eklemeler üçe ayrılır.

1. Oynar eklem

• Hareket yeteneği fazladır.
• Kemikler arasında boşluk ve eklem sıvısı vardır.
• Eklem sıvısı ve kıkırdak kemiklerin aşınmasını önler.
• Kol, bacak, parmak, bilek, omuzda bulunur.

2. Yarı oynar eklem

• Hareket yeteneği çok azdır.
• Kemikler arasında kıkırdak bulunur, eklem sıvısı bulunmaz.
• Yarı oynar eklem, Göğüs kafesi, boyun, omurga ve alt çenede bulunur.

3. Oynamaz eklem

• Hareketsiz eklemlerdir.
• Oynamaz eklem içerisinde eklem sıvısı yoktur.
• Testere dişleri gibi birbirine bağlanmışlardır.
• Kafatası, yüz, kalça ve kuyruk sokumunda oynamaz eklem bulunur.

C- Kıkırdak

Kıkırdak esnek bir yapıya sahiptir.

• Kemik uçlarındaki kıkırdak kemiğin boyuna uzamasını sağlar
• Kaygan bir yapıya sahip olduğu için kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önler.
• Kıkırdak iskelete esnek bir yapı oluşturarak kırılmasını önler.
• Kıkırdak uzun kemiklerde, kaburga uçlarında, burun, kulak kepçesi ve soluk borusunda bulur.
• Kaburga uçlarında bulunan kıkırdak, soluk alıp vermede esneklik kazandırır.

D- Kaslar

Kaslar kasılma ve gevşeme yeteneğine sahiptir.
Kemiklerin ve iç organların çalışmasını sağlar.
Kaslar yapı ve çalışmasına göre üç çeşittir.

1. Çizgili kas

• Kırmızı renklidir. 
• Kemiklere tendonla bağlıdır. 
• İsteğimizle çalışır. 
• Hızlı çalışır, çabuk yorulur. 
• Çiftler şeklinde bulunur. 
• Birbirine zıt olarak çalışır. 
• Kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer.

2. Düz kas

• İç organlarımızda bulunur.
• İsteğimiz dışında çalışır.
• Beyaz renklidir.
• Yorulmaz, sürekli, yavaş ve ritmik çalışır.
• Mide, bağırsaklar, soluk borusu, yemek borusu, idrar kesesi, damarlarda düz kas bulunur.

3. Kalp kası

• Yapısı çizgili kasa, çalışması düz kasa benzer.
• Kırmızı renklidir.
• Hızlı ve ritmik çalışır.
• Yorulmaz.
• İsteğimiz dışında çalışır.
• Kaslar çiftler halindedir.

E- Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı

Destek ve hareket sisteminin sağlığını korumak için neler yapmalıyız. 

1. Destek ve hareket sisteminin sağlığını korumak için yeterli ve dengeli beslenilmelidir.
2. Kalsiyum, fosfor ve protein açısından zengin besinler tüketilmeli, kemik gelişimi için yeterli miktarda D vitamini alınmalıdır.
3. Yaşa uygun sporlar yapılmalı, düzenli egzersizle kemik ve kaslar güçlendirilmelidir.
4. Ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
5. Sandalyede otururken ve yürürken dik durmalıyız.
6. Ağır çanta veya yükleri tek omzumuz yerine, iki omzumuzla taşımalıyız.
7. Ağır yükleri belimizi bükmeden kaldırmalıyız.
8. Aşırı kilo almaktan kaçınmalıyız.

Televizyon, bilgisayar ve telefon karşısında uzun süre hareketsiz kalmak, zamanla kas ve kemik hastalıklarına yol açabilir.

Ağır yük kaldırmak, ani darbeler veya düşmek, kemik kırıklarına, kas zedelenmelerine, eklem çıkıklarına ya da incinmelere neden olabilir.

Röntgen

Kemikleri ve bazı organları görüntülemede röntgen kullanılır. Röntgen filmi incelenerek kemik kırıkları görülebilir.